“Dat heeft u al een aantal keer herhaald en ik voel mij daar zeer ongemakkelijk bij, probeert u het alstublieft een beetje zakelijk te houden”, zo werd staatssecretaris Barbara Visser terechtgewezen door Kamervoorzitter Arib. Vlak hiervoor had zij zeventien maal excuses gemaakt voor de manier waarop zij het afblazen van de verhuizing van de mariniers naar Zeeland heeft aangepakt. De communicatie rondom de verhuizing heeft vanaf het begin geschort aan aandacht. In eerste instantie zijn de militaire belanghebbenden genegeerd en later is de Provincie Zeeland in het duister gehouden. De verhuizing is uitgemond in een crisis. Communicatie rondom een reorganisatie is van groot belang, zeker als het besluit veel mensen direct raakt. Twee veel voorkomende valkuilen zijn het ‘ivoren-toren’ scenario en het ‘wait and see’ scenario. De Haagse politiek heeft in dit dossier beide valkuilen van dichtbij leren kennen.
Toen de verhuizing in 2017 steeds dichterbij kwam, ontstond er onrust binnen het Korps. Mariniers gaven aan niets te zien in een kazerne in Vlissingen. Alhoewel ‘binnenslapen’ – overnachten op de kazerne – ooit gebruikelijk was, slapen de meeste militairen tegenwoordig bij hun gezin. Daarnaast maakten zij zich zorgen over werkgelegenheid voor hun partners. Uit alles bleek dat ook het militaire apparaat de 21e eeuw had betreden; naast de baan wil men ook een sociaal leven. Hier had de politiek zich niet op voorbereid. De beslissingen werden in Den Haag genomen en vervolgens vol enthousiasme gepresenteerd. Echter, de mensen die deze veranderingen moesten gaan dragen, de mariniers, zijn nooit meegenomen in de besluitvorming. Dit is een typisch voorbeeld van het ivoren toren scenario. Als de overheid de dialoog was aangegaan met de militairen, was gebleken dat Vlissingen geen optie was, of dat onder bepaalde voorwaarden en omstandigheden de militairen bereid waren geweest de sprong te wagen.
Bij dit soort reorganisaties is veelvuldige en duidelijke communicatie nodig. Dat toont niet alleen betrokkenheid maar vergroot ook de kans van slagen. In de volgende akte van het verhuisdrama ontbreekt het duidelijk aan communicatie, maar dit keer naar de Zeeuwen toe.
Maandenlang gonsde het van de geruchten omtrent de verhuizing. Al die tijd is de provincie Zeeland in het ongewisse gelaten. Er was sprake van het “wait and see” scenario. De plannen zijn stil gehouden tot de officiële bekendmaking. De ervaring leert echter dat stilhouden bijna altijd leidt tot het ontstaan van haarscheurtjes in je waterdichte plan. En dit is dan ook wat er gebeurde. De vele geruchten en het gebrek aan duidelijke communicatie zorgden ervoor dat het uitblijven van een verhuizing leidde tot een crisis. Dat heeft staatssecretaris Visser de afgelopen tijd aan den lijve ondervonden.
In deze zaak heeft de overheid dus twee cruciale fouten gemaakt. Ten eerste luisterde zij niet naar degenen die directe gevolgen van de verhuizing zouden ondervinden, de militairen. Toen die stemmen vervolgens inspraak opeisten, kozen de verantwoordelijke ambtenaren eieren voor hun geld en hebben zij toegegeven aan de wens van de militairen. Daarmee schoffeerden zij een provincie die zich toch al gemarginaliseerd voelt. De lege vlakte zonder kazerne is niet wat steekt. Het gebrek aan communicatie is wat de Zeeuwen heeft gekrenkt.
De les is dat een verhuizing als deze, of een reorganisatie in het algemeen, een duidelijke communicatiestrategie en planning behoeft. Het is cruciaal om dit vanaf het begin van het proces mee te nemen. Communiceer vaak en vanaf een vroeg stadium in het proces. Wees helder en duidelijk, zodat alle partijen weten waar ze aan toe zijn. En ga het dialoog aan. Doe je dit niet, dan verlies je het vertrouwen van de belanghebbenden en zul je de gestelde doelen niet halen.