Iedere crisis gaat gepaard met het vallen en opstaan van leiders. Achter ieder deurtje schuilt immers een nieuwe uitdaging waar zelfs de meest ervaren leider door kan worden overvallen. Het inmiddels demissionaire kabinet weet dit als geen ander.
De afgelopen maanden heeft het imago van het kabinet al meerdere klappen moeten incasseren. Ministers die zich niet aan de eigen regels hielden, onduidelijkheid en verwarring over de coronastrategie en verkeerde berekeningen in de vaccinatiecijfers. Ondertussen stijgt het aantal mensen met sociale en financiële problemen als gevolg van alle beperkende maatregelen. De aankondiging van de avondklok bleek de druppel die de emmer voor sommigen van hen deed overlopen. Alhoewel het slechts een klein deel van de Nederlandse bevolking betrof, overheersten de beelden van plunderende relschoppers het nieuws in de dagen die volgden.
De ontstane onrust en woede laten duidelijk zien dat er veel onbegrip is voor de keuzes die het kabinet, al dan niet gedwongen, maakt. Dit onbegrip uit zich als geen ander in de vorm van organisaties zoals Viruswaarheid. De anti-coronagroep van Willem Engel komt op voor de vrijheden en grondrechten van Nederlanders die volgens Engel aan alle kanten worden ondermijnd door het kabinet. Engel en zijn volgelingen verzetten zich hard en openlijk tegen het maatregelenpakket en hebben de besluiten van het kabinet al meermaals, zonder echt succes, aangevochten. Tot gisterochtend.
Toen oordeelde de rechtbank in Den Haag in een door Viruswaarheid aangespannen rechtszaak dat de avondklok per direct moest worden ingetrokken. De avondklok was ingesteld op basis van de ‘Wet buitengewone bevoegdheden burgerlijk gezag’ die het mogelijk maakt voor het kabinet om in een noodsituatie bepaalde regels in te voeren zonder toestemming van de Tweede en Eerste Kamer. Volgens de rechter was er in dit geval echter geen sprake van een noodsituatie, zoals dat ‘bij het plotseling doorbreken van een dijk wel het geval is’. Iets wat onder andere zou blijken uit het feit dat er al over was gedebatteerd in de Tweede Kamer.
Het kabinet ging direct in hoger beroep tegen het vonnis. Terwijl Willem Engel -met een bos bloemen en een doos Celebrations- zijn overwinning toelichtte op het NOS-journaal, vroegen een ietwat verslagen Mark Rutte en een gepikeerde Grapperhaus de nuchtere Nederlander ondertussen om alsjeblieft nog even thuis te blijven.
Het hoger beroep dient aanstaande vrijdag. Om een ‘jojo-effect’ in de handhaving van de avondklok te voorkomen, besloot de rechter gisteravond dat de avondklok in elk geval tot het hoger beroep van vrijdag van kracht blijft. Het besluit kwam net op tijd, en gaf de aanwezigen nog 22 minuten om zich naar huis te haasten.
Daar waar het kabinet Viruswaarheid tot voor kort kon wegschuiven als een angst zaaiende groepering met (onjuiste) complottheorieën, bracht de groep het kabinet gisterochtend een zware klap toe. De rechter haalde de argumentatie van het kabinet naar beneden en oordeelde dat zij hun huiswerk beter hadden moeten doen. Zoals advocaat Gerard Spong het gisteravond bij Jinek samenvatte in zijn beschouwing op de chaotische dag, was het ‘een oorveeg van jewelste voor Rutte, De Jonge en Grapperhaus’.
Het is de zoveelste deuk in de geloofwaardigheid van het coronakabinet en alhoewel het nog niet duidelijk is wat de gevolgen van de uitspraak zijn, moet het kabinet zich in ieder geval afvragen waarom zij er niet alles aan hebben gedaan om deze situatie te voorkomen. Eén van de eerste regels in de crisiscommunicatie is: bereid je voor op ieder mogelijk scenario. Het is verassend dat een team van experts, met de nodige juridische kennis, zich niet beter had voorbereid op alle pogingen tot ontkrachting van de avondklok. Het kabinet heeft zich gisteren succesvol verdedigd, maar de uitspraak van dinsdagochtend zal het kabinet nog lang achtervolgen in haar coronabestrijding.
Evi Timp is Adviseur bij Huijskens Communications.